Utanç Duygusunu Tetikleyen 8 Madde - Merak #42
Meraklı Soru
Gördüğün en güzel yeşil tonunu nerede ve ne zaman görmüştün? Neden sana bu ton güzel geliyor?
Tıklayıp yanıtını tweet atarak paylaşmak ister misin?
Utanç Duygusunu Tetikleyen 8 Madde
Cesaret Kulübü'nde utanç kavramını ve ne zaman nasıl yaşadığımızı konuştuk. Utancı konuşmak ve utandığımız anları dile getirmenin iyileştiri bir etkisi var. Hatta utanç duygusunun kimseyle paylaşılmak istemediği için bizim paylaşmamızı engellediğini ve birisiyle paylaşmaktan büyük bir korku duymamıza neden olduğunu bile söyleyebiliriz. Oysa utanç hissi paylaşıldığı an azalıyor ve geçiyor.
Utanç duygusunu içimizdeki pek çok duygudan daha derinde yer alan ve bizi hem fiziksel hem de zihinsel olarak en fazla etkileyen bir duygulardan birisi olarak ifade edebiliriz. Utanç hissettiğimiz an başka bir şeylere odaklanmamız, düşünmemiz ya da birisi ile bağlantıda olma ihtimaliz neredeyse yok oluyor. Kızarmaya, sıcak basmasına, kasılmaya ve bir anda kendimizi yer yarılsa da içine girsem dediğimiz bir anda bulabiliriz.
“Utancın bizi “aptallaştırdığı” bile söylenebilir çünkü utanç hissederken dünyayı kısıtlı bir açıdan görürüz ve nadiren yapıcı kararlar alabiliriz.” Liv Larsson
Liv Larsson’un Şiddetsiz İletişim Kitaplığı tarafından dilimize kazandırılan “Kızgınlık, Suçluluk & Utanç” kitabı bu duygunun etkileri ve onu nasıl anlayarak altında yatan ihtiyaçlarla bağlantı kuracağımıza dair harika bir analiz ve uygulamalar sunuyor.
Günlük hayatta utanç hissettiğim pek çok durum, bize kültürel olarak aktarılıyor. Örneğin topluluk içinde toplumun istediği norm dışı bir davranış utanç sayılabiliyor; burun sümkürmek, fazla yüksek gülmek gibi. Bunlar kültürden kültüre ve hatta kendi topluluklarımızda dahi değişebiliyor.
Unutmadığım çocukluk utancı
Kitabı okurken utanç bölümünde, çocukluğumda yaşadığım en büyük utancı düşünürken buldum kendimi. Yeniden yanaklarım kızarmaya başladı, bir şeyler beni sıkıştırıyormuş gibi oldu ve üzerinden 20 yıldan fazla zaman geçmesine rağmen büyük bir rahatsızlık hissettiğimi fark ettim.
Beni hala böyle etkileyen ve utanç hissetmeme neden olan olay ne miydi? Sanırım 6–7 yaşlarındaydım. Uzaktan bir akrabamızın düğünü için İstanbul’a gelmiştik. Düğün salonuna girdik ve annem halalarımın oturduğu masaya doğru ilerledi. Masada yer olmasına rağmen sandalye yoktu. Annem beni sandalye bulmakla görevlendirdi. Ben de aramaya başladım. Boş bir sandalye buldum ve anneme götürmek çin sandalyeye arkamı dönüp çekmeye başladım. Sandalyeyi çekmeye başlar başlamaz arkamdan bir patırtı duyuldu. Ardından büyük bir iç çekme geldi salondan toplu olarak… Sonrasında bir kadının yüksek sesle “Kim bu sandalyemi çeken aptal!” diye bağırdığını duydum. Yutkundum ve kızarmaya başladım. Midemde bir ağırlık oluştu. O an arkamı dönüp içime kaçan bir ses ile “Benim” dedim ya da ona benzer bir şeyler geveledim. Döndüğümde gördüğüm kişi gelinin kız kardeşi ve arkasında onu çeken kameraman ile bana baktıkları idi. Benim olduğumu görünce gülümsedi ve yanağımı sıkarak “Tamam canım bilerek yapmadın sanırım” demiş. Ancak bunu ben hatırlamıyorum. Benim için o an her şey çoktan bitmişti. Bunu sonra annemler de söylemiş olabilir. O günden sonra bir daha düğünlere ya da toplu buluşmalara gitmek istemedim. Kaçmaya ve böyle yerlerde tekrar birisinin sandalyesini çekip tüm salonun kınayarak baktığı kişi olmaktan korkmaya başladım.
Hissettiğim utanç öyle yoğundu ki hala beni etkileyebiliyor. Hayatımızda utanç hissetmek ise her anımızda olabilecek doğal bir duygu. Ancak bu duygu ile bir bağ kurmadığımız ve altında yatan ihtiyaçları anlamadığımız sürece bizimle olmaya ve bizi etkilemeye de devam ediyor. Liv Larsson’ın kitabında etkileyici bir şekilde anlatması ile o andaki utanç duygumla yeniden bağ kurabildim. Bu da bana iyi geldi ve sizinle de paylaşmak istedim.
Utanç duygusunu tetikleyen 8 madde:
Ayrıca utanç duygusunun ortaya çıkmasına nelerin neden olduğunu araştırıldığında her kültürde daha öne çıkan konular olsa da 8 madde altında bunun toplanabildiği görülmüş. Donald Nathanson utanç getiren deneyimleri sekiz kategoriye ayırıyor:
1- Kıyalama
2- Bağımlılık ve Bağımsızlık
3- Rekabet
4- Özeleştiri
5- Dış görünüş
6- Seks
7- Görmek ve Görülmek
8- Yakınlık
Bu deneyimlere her birimiz aşina olabiliriz. Bazıları tek başlarına bile üzerine konuşması zor iken bazıları bir arada bizleri sıkıştıran, gerginleştiren utanç hisleri ile baş başa bırakabiliyor.
Bu 8 deneyim hakkında detaylı bilgileri Kızgınlık, Suçluluk & Utanç kitabında bulabilirsiniz.
Özet
Utanç duygusu bizi kendi zihnimize hapsediyor. Paylaşmaktan bile korkuyoruz. Zihnimizde utanç gittikçe büyüyor ve hep orada kalıyor. Oysa paylaşabilsek utancın etkisi azalmaya başlıyor. Bu arada Brene Brown'un yaptığı araştırmada gördüğü şu noktadan da bahsetmek istiyorum. Utanç diğer 3 duygu ile karıştırılıyor diyor. Bunlar: aşağılanma, suçluluk, mahcubiyet.
Ayrımı anlamak için bir durumda bir şeyi yaparken hata yaptığımız durumdaki söylemlerimize bakabiliriz:
Utanç: "Ben beceriksizim."
Mahcubiyet: "Bunu başkaları da bazen beceremiyor."
Suçluluk: "Ben bu işi beceremedim."
Aşağılanma: "ben bunu hak etmiyorum!"
Utanç hissettiğimiz anlarda duygumuzu doğru tanımlayıp tanımlamadığımıza bakmak bize iyi gelebilir. Duyguyu doğru tanımladıktan sonra eğer utanç ise yaşadığımız durumu yargılanmayacağımızı bildiğimiz bir arkadaşımıza anlatabiliriz. Bu utanç hissinin rahatlamasına ve bizi aptallaştırmasının önüne geçecektir.
İçerik Üretmeme Destek Olmak İster Misin? 🤝
İçeriklerimi seviyorsan ve bu alanda daha fazla üretmem için destek olmak istersen, Patreon hesabımdan bana bir kahve ısmarlayabilirsin. (en az 2 dolar ile)
Ne dersin, bir kahve ısmarlar mısın? --> Patreon Çağrı Küpeli
🎙Parkinson Yasası
Neden bir işi vakti olmasına karşın son dakikaya bırakıyoruz? Son ana kadar yapmaya başlamak yerine o vakit geldiğinde sabahlayarak yetiştirmeye çalışıyoruz? Düzenli çalışmaktan bizi alıkoyan nedir? Bu bölümde bu sorulara yanıt olabilecek Parkinson Yasası’nı merak ettim. Keyifli dinlemeler!
Dinlemek için: Spotify, Apple, Google, websitesi
Merak Listem
Severek kullandığım ve içerik ürettiğim Wiser uygulamasının Google Chrome eklentisi hayata geçti. Artık bilgisayardan da kullanabilecek olmak beni çok mutlu etti. Harika kürasyonları ve konuları okumak daha da kolaylaşıyor.
Deloitte yaptığı araştırmaya göre risk sermayesi yatırımlarının (venture capital) yalnızca %13'ü kadın girişimlere gidiyormuş. Bu veriyi pek çok farklı noktadan yorumlamak mümkün. Kadın girişimcilere yatırım yapmak konusunda çekincelerin devam ettiğini en rahat söyleyebiliriz. Oysa bir diğer araştırmada kadın girişimcilerin daha sürdürülebilir işler kurduklarını söylüyordu.
Forbes her sene açıkladığı Forbes İşin Geleceği 50 tanıttı. İşin geleceğine etki edecek ve takip edilmesinin iyi olacağı bu kişilere göz atmak ve ilgi alanlarımıza göre takip etmek bence önemli fikirler ve ilhamlar verebilir.
Levent Erden Gazete Oksijen'deki köşesinde "Konforda sezon finali" başlıklı yazısını ilgimi çekti. Belki senin de ilgini çekebilir.
Geçtiğimiz haftalarda Kore sokaklarında insanların kalabalıktı sıkışıp ölmeleri idi. Bunun nedenini merak ettiğimde karşıma Evrim Ağacı'nın Houston'da bir konserde yaşanan izdiham ile ölenler üzerinden anlattığı videoya gördüm ve izledim. Kalabalıkta sıkışmanın neden ölümcül?
Arda Türkmen'in hayat hikayesini bilmiyordum. Restoranlarından ve yaptığı TV programlarından tanıyordum. StoryBox kanalında hikayesini dinlediğimde şansını yaratan ve sürekli çalışan kişinin başarıya götüren yolu dedim.
🎧 Podcast önerileri
Yeni Haller podcastinde Özgür Mumcu ve Eray Özer "Elon Musk Twitter'ı neden satın aldı" sorusuna yanıt arıyorlar.
Psikiyatri ve Duvarın Ardı podcast'inde Cengiz Arca "Bolluk Paradoksu" konusunu anlatıyor.
A bit of Optimism podcastinde Simon Sinek Pat Berges'i konuk ediyor ve nasıl optimist olabileceğimize dair konuşuyorlar.
Haftanın düşünceleri
"Açıklayamadığın o duygu."
Açıklayamadığımız, tanımlayamadığımız her şey bizi kontrol ediyor. Bunu fark etmesek de kendi gücümüzü teslim etmiş oluyoruz. O yüzden doğru tanımlamak ve açıklayabilmek gücümüzü yeniden elimize almak için önemli geliyor. Ne dersin meraklı insan?
--
"Kodun çalışıyor ama nasıl çalıştığına dair hiç fikrin yok!"
Hayatta bazen bir şeylerin nasıl yolunda gittiğine şaşırıyoruz. Oysa dikkatli bakarsak her şeyin yolunda gittiği çok çok az anlar var. Bu yüzden bazen nedenini bilmeden yoluna giden şeylere sanki daha çok şaşırıyoruz gibi. Ne dersin?
5 Saniyen daha var mı?
5 saniyenizi daha ayırıp, bülteni Sosyal medya hesaplarınızdan paylaşabilir misin?
Bülteni Twitter'da paylaşmak için tıkla!
Arkadaşına göndermek için link: https://www.getrevue.co/profile/meraklistesi
Bülteni okuduğun ve daha fazla kişiye ulaşmama destek olduğun için teşekkür ederim. Merakla kalın!
Çağrı